चंद्राचा माणसाच्या मानवावर कसा आणि काय परिणाम होतो?
FULL MOON EFFECT
मानवाच्या झोपेवर, मनःस्थितीवर आणि मानसिक आरोग्यावर चंद्राचा प्रभाव आहे का? आधुनिक विज्ञान आणि योग परंपरेत यावर अनेक अभ्यास झाले आहेत. डॉ. होरासियो डी ला इग्लेसिया (University of Washington) आणि सद्गुरू यांच्या संवादातून पुढील महत्त्वाचे निष्कर्ष मिळतात.
१. शास्त्रज्ञांचे नवीन निष्कर्ष
- संशोधकांनी शोधले की चंद्राच्या कलांचे मानवाच्या झोपेवर स्पष्ट परिणाम होतात.
- फुल मून (पूर्णिमा) येण्याच्या ३–५ दिवस आधी लोकांची झोप उशिरा लागू लागते आणि झोपेचा कालावधी कमी होतो.
- हे आपल्या पूर्वजांसोबत संबंधित आहे — चांदणं उपलब्ध असेल तर मनुष्य अधिक वेळ क्रियाशील राहतो.
२. चंद्र आणि मानवी शरीर
- पूर्णिमा व अमावस्या यांच्या वेळी सूर्य–चंद्र–पृथ्वी एकाच रेषेत येतात, त्यामुळे समुद्रात जोरदार भरती-ओहोटी निर्माण होते.
- मानवाला हे गुरुत्वाकर्षण थेट जाणवतं असा वैज्ञानिक पुरावा नाही.
- तरीही, गडद अंधारातही मानवाला चंद्राच्या चक्राशी जुळणाऱ्या शरीरातील बदल दिसतात, हे विलक्षण आहे.
३. चंद्राचा झोपेवर परिणाम
- पूर्णिमेपूर्वी झोप कमी लागते कारण चांदण्यामुळे आपण सहज जागे राहतो.
- आज आपले कृत्रिम दिवे (Artificial Light) हेच कार्य करतात, त्यामुळे रात्री उशिरापर्यंत आपण जागत राहतो.
- गुरुत्वाकर्षणाचा थेट प्रभाव सिद्ध नाही, परंतु चंद्रचक्रामुळे आपल्या न्यूरोलॉजीची संवेदनशीलता बदलते.
४. योगानुसार सूर्य व चंद्र
- योगशास्त्रात “हठयोग” = ह (सूर्य) + ठ (चंद्र) — म्हणजेच शरीरातील सूर्य-चंद्र ऊर्जांचे संतुलन.
- चंद्र जीवन निर्माण करणाऱ्या प्रक्रियेत अत्यंत महत्वाचा मानला आहे.
- चंद्र पृथ्वीपासून दरवर्षी दूर जात आहे — चंद्र पूर्णपणे दूर गेला तर पृथ्वीचा संतुलन व जीवन दोन्ही बिघडतील, असे योगमत सांगते.
५. चंद्राच्या कलांचे योगिक महत्त्व
- भारतीय कॅलेंडर मोठ्या प्रमाणावर चंद्राच्या चक्रावर आधारित आहे.
- पूर्णिमा आणि अमावस्या या दिवशी शरीर-मन वेगळ्या पद्धतीने प्रभावित होते.
- गृहस्थांसाठी पूर्णिमा, तर साधक/संन्याशांसाठी अमावस्या अधिक उपयुक्त मानली जाते.
- योग्य साधना केल्यास पूर्णिमेचे ऊर्जावान प्रभाव आरोग्य सुधारू शकतात.
६. चंद्र आणि मनःस्थिती
- सुमारे ६०% मानवी शरीर पाण्याने बनलेले असल्याने समुद्रातील भरतीप्रमाणे मानवातही भावनिक “भरती-ओहोटी” जाणवते.
- पूर्णिमेला संवेदनशील लोकांमध्ये मानसिक चढ-उतार वाढू शकतात.
- परंतु चंद्र “वेड लावतो” असे नाही — जसे तुमच्या आत आहे, त्यालाच चंद्र वाढवतो.
- शांत असाल तर शांतता वाढेल
- प्रेम असेल तर प्रेम वाढेल
- तणाव असेल तर तणाव वाढू शकतो
७. पूर्णिमा आणि मानसिक आरोग्य
- काही संशोधन असे दर्शवते की पूर्णिमेला मानसिक आजार असलेल्या लोकांचे लक्षणे वाढतात.
- पण चंद्र कारण नाही — तो फक्त तुमच्या आतल्या ऊर्जेला वाढवतो.
- साधनेसाठी पूर्णिमा अत्यंत शुभ मानली जाते कारण त्या दिवशी ऊर्जा नैसर्गिकरीत्या उच्च असते.
सारांश
- चंद्राचा मानवावर प्रभाव झोपेवर, मनःस्थितीवर आणि ऊर्जेवर पडतो — विज्ञान व योग दोन्ही हे मान्य करतात.
- पूर्णिमा/अमावस्येला शरीराची संवेदनशीलता वाढते.
- योग्य साधना केल्यास चंद्र चक्राचा उपयोग मानसिक स्थैर्यासाठी व आध्यात्मिक वृद्धीसाठी केला जाऊ





