इंदिरा गांधी जयंती: भारताच्या ‘लोहकन्या’ची दूरदृष्टी आजही प्रेरणादायी
Indira Gandhi Birth Anniversary
भारताच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान आणि जगातील प्रभावशाली नेतृत्वांपैकी एक इंदिरा गांधी यांची आज जयंती. त्यांचे कार्य, त्यांची राजकीय दूरदृष्टी आणि कठोर निर्णयक्षमता यामुळे त्यांना ‘आयर्न लेडी ऑफ इंडिया’ (भारताची लोहकन्या) म्हणून ओळखले जाते. स्वातंत्र्यानंतरच्या भारताचा विकास, सुरक्षाव्यवस्था आणि समाजकल्याण या तिन्ही क्षेत्रांमध्ये इंदिरा गांधींनी केलेले योगदान आजही प्रेरणादायी आहे.
शक्ती, नेतृत्व व ठाम निर्णयांचे प्रतीक
इंदिरा गांधींचा जन्म १९ नोव्हेंबर १९१७ रोजी इलाहाबाद येथे झाला. नेहरू घराण्याच्या संस्कारात वाढलेली इंदिरा गांधी लहानपणापासूनच राजकारण, स्वातंत्र्य चळवळ आणि देशसेवा या वातावरणात होत्या. पंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्या कन्या म्हणून त्यांना स्वातंत्र्यानंतरच्या भारताच्या उभारणीची आवड आणि कर्तव्यभाव मिळाला.
पंतप्रधान म्हणून (१९६६-१९७७ आणि १९८०-१९८४) त्यांनी भारताला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर वेगळाच दर्जा मिळवून दिला. हरित क्रांती, १९७१ चे भारत-पाक युद्ध, बांगलादेश निर्मिती, बँकांचे राष्ट्रीयीकरण, प्रिव्ही पर्स रद्द यांसारख्या ऐतिहासिक निर्णयांनी त्यांनी देशाची दिशा बदलली.
हरित क्रांती – भारताला अन्नधान्य सुरक्षिततेकडे नेणारा मोठा टप्पा
१९६० च्या दशकात देशात दुष्काळी परिस्थिती गंभीर होती. अशा वेळी इंदिरा गांधींनी कृषी क्षेत्रात मोठे बदल करत हरित क्रांती घडवून आणली. उच्च उत्पादन देणाऱ्या बियाण्यांचा वापर, सिंचन व्यवस्था आणि वैज्ञानिक शेतीमुळे भारत अन्नधान्याच्या उत्पादनात आत्मनिर्भर झाला.
१९७१ चे युद्ध आणि बांगलादेश निर्मिती
इंदिरा गांधींच्या नेतृत्वाचा सर्वात मोठा ठसा म्हणजे १९७१ चे भारत-पाक युद्ध. त्यांच्या ठाम, धाडसी आणि रणनीतिक निर्णयांनी पूर्व पाकिस्तानातील अत्याचारग्रस्त लोकांना न्याय मिळाला आणि नव्या बांगलादेश राष्ट्राचा जन्म झाला. या विजयामुळे भारताची लष्करी व राजनैतिक ताकद जगभरात अधोरेखित झाली.
बँकांचे राष्ट्रीयीकरण – सर्वसामान्यांसाठी आर्थिक क्रांती
१९६९ मध्ये इंदिरा गांधींनी १४ मोठ्या खासगी बँकांचे राष्ट्रीयीकरण केले. या निर्णयाने सामान्य नागरिक, शेतकरी, लघुउद्योग आणि महिलांना आर्थिक सेवा उपलब्ध होण्याचा मार्ग मोकळा झाला. आज भारतातील बँकिंगचे बळकट जाळे हे त्यांच्या दूरदृष्टीचे उदाहरण मानले जाते.
इंदिरा गांधींची वारसा आजही जिवंत
राजकीय नेतृत्व, धैर्य, निर्णयक्षमता आणि राष्ट्रहितासाठीची त्यांची निष्ठा यामुळे इंदिरा गांधी आजही भारतीय राजकारणातील सर्वात प्रभावशाली व्यक्तिमत्त्वांपैकी एक आहेत. त्यांच्या जयंतीनिमित्त देशभरात विविध कार्यक्रम, व्याख्यानं आणि समाजोपयोगी उपक्रम आयोजित केले जात आहेत.
FAQ
1: इंदिरा गांधींना ‘लोहकन्या’ ही उपाधी का देण्यात आली?
इंदिरा गांधींनी कठोर आणि ठाम निर्णय घेण्याची क्षमता दाखवली मग ते देशाची सुरक्षा असो, आर्थिक सुधारणा असो किंवा आंतरराष्ट्रीय कूटनीती. त्यांच्या धाडसी नेतृत्वशैलीमुळे त्यांना ‘भारताची लोहकन्या’ ही उपाधी देण्यात आली.
2: इंदिरा गांधींच्या कारकिर्दीत महिलांच्या सक्षमीकरणासाठी कोणती पावले उचलली गेली?
इंदिरा गांधींनी शिक्षण, बँकिंग सुविधा, रोजगार आणि ग्रामीण विकास योजनांमध्ये महिलांचा सहभाग वाढवण्यावर भर दिला. जल, वन आणि जमीनसुधार योजनांमध्ये महिलांचे नेतृत्व मजबूत करण्याचे प्रयत्नही त्यांच्या काळात दिसतात.
3: इंदिरा गांधींच्या नेतृत्वाचा भारताच्या परराष्ट्र धोरणावर कसा प्रभाव पडला?
त्यांनी ‘निर्गुट चळवळी’ला बळ दिले, शेजारी देशांशी मजबूत संबंध जोडले आणि जगभरात भारताचा राजनैतिक प्रभाव वाढवला. सोव्हिएत युनियनशी करार, बांगलादेश निर्मितीत आंतरराष्ट्रीय समर्थन मिळवणे आणि जागतिक स्तरावर भारताचा आवाज बुलंद करणे हे त्यांच्या परराष्ट्र धोरणातील महत्वाचे टप्पे आहेत.
